Kancelaria SMM Legal Maciak Mataczyński doradzała Polskiemu Koncernowi Naftowemu Orlen z Płocka w postępowaniu antymonopolowym, dotyczącym przejęcia przezeń kontrolowanej przez państwo firmy paliwowej Lotos z Gdańska, przeprowadzonym przez Komisję Europejską.
Jak poinformowała 14 lipca 2020 r. Polska Agencja Prasowa, Komisja Europejska, po rocznym postępowaniu, zatwierdziła przejęcie Grupy Lotos przez PKN Orlen. Akceptacja tej gigatransakcji, a co za tym idzie, jej sfinalizowanie, jest obwarowane warunkiem pełnego wywiązania się przez płocki koncern ze zobowiązań podjętych wobec komisji. Chodzi m.in. o odsprzedaż 30 proc. udziałów w gdańskiej rafinerii ropy naftowej i 80 proc. stacji paliw tej sieci. Nabywca powinien uzyskać prawo do prawie połowy produkcji oleju napędowego i benzyny oraz dostęp do infrastruktury magazynowej i logistyki.
Okrojona fuzja uszczupli krajowe aktywa
W kwietniu 2020 r. KE przekazała swoje zastrzeżenia (statement of objections ) powzięte podczas badań i analiz przeprowadzonych w drugiej fazie postępowania antymonopolowego dotyczącego planowanego przejęcia przez Orlen firmy Lotos. Komisja miała obawy co do skutków tej transakcji dla konkurencji na rynku paliw.
Orlen przesłał Brukseli swoją odpowiedź na jej wątpliwości, w tym propozycje tzw. środków zaradczych (remedies ), które zniwelują antykonkurencyjne ryzyka, oraz dodatkowe analizy w tych aspektach, w których nie zgadzał się z komisją. Ostatecznie doszło do uzgodnienia stanowisk. Środki zaradcze ustalone z KE obejmują zobowiązania Orlenu i Lotosu w dziedzinach: produkcji paliw samochodowych, ich hurtowej i detalicznej sprzedaży, logistyki, produkcji paliwa lotniczego i asfaltu. Przewidują m.in. sprzedaż 30 proc. udziałów w gdańskiej rafinerii ropy naftowej i utworzenie z nabywcą spółki joint venture, w której Orlen pozostałby operatorem przedsiębiorstwa rafinerii ze względu bezpieczeństwo paliwowe Polski. Zgoda KE przewiduje też zobowiązanie do sprzedaży części sieci sprzedaży detalicznej Lotosu, czyli 389 stacji paliw. Orlen zadeklarował też sprzedaż dziewięciu składów paliw niezależnemu operatorowi logistycznemu. Ma także sprzedać połowę udziałów Lotosu w spółce joint venture z BP zajmującej się obrotem paliwem do silników odrzutowych. Innym ze zobowiązań jest sprzedaż dwóch fabryk asfaltu w Polsce.
Sposób realizacji środków zaradczych, w tym szczegóły transakcji, będą ustalane z potencjalnymi kontrahentami w ramach odrębnych rozmów i negocjacji. Zarówno nabywcy aktywów, jak i warunki zawartych z nimi umów będą zatwierdzane przez KE.
– Dostęp do paliw po konkurencyjnych cenach jest równie ważny dla przedsiębiorstw, jak i konsumentów. Możemy zatwierdzić dziś proponowane przejęcie Lotosu przez Orlen, gdyż zaproponowana przezeń wyczerpująca lista zobowiązań zapewni, że odpowiednie polskie rynki pozostaną otwarte i konkurencyjne oraz że połączenie nie spowoduje wzrostu cen ani zmniejszenia wyboru paliw i produktów powiązanych dla przedsiębiorstw i konsumentów w Polsce i Czechach – wyjaśniła Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca KE.
– Fuzja to przełomowy proces, który zwiększa efektywność funkcjonowania całej wielkiej polskiej grupy energetycznej Orlen, jeden z ważniejszych dla kształtu polskiej gospodarki. Przed nami dekady inwestycji w nowe technologie, w transformację energetyczną, której powiększony Orlen jest kluczowym podmiotem. Do tego niezbędna jest odpowiednia siła kapitałowa, niezbędne są możliwości, które pojawiają się wraz ze skalą – oświadczył premier Mateusz Morawiecki.
– To największa fuzja w regionie, historyczny moment dla obu koncernów i polskiej gospodarki. Łącząc potencjał obu firm jesteśmy w stanie sprostać wyzwaniom związanym z transformacją energetyczną, ponieważ niskoemisyjna gospodarka wymaga miliardowych inwestycji. Połączony kapitał finansowy i ludzki otwiera możliwości realizacji nowych projektów, które wzmocnią naszą konkurencyjność i umożliwią dalszą ekspansję na globalnym rynku. Jestem przekonany, że ta fuzja przyniesie korzyści zarówno akcjonariuszom, jak i klientom koncernu. Konsekwentnie negocjowaliśmy z komisją, aby przejęcie było optymalne dla wszystkich stron transakcji. Ten proces był bardzo trudny, ale się udało. KE żądała oddania nie tylko jednej, ale nawet dwóch rafinerii. Nie mogliśmy się na to zgodzić, dlatego to były ciężkie negocjacje. Teraz przed nami rozmowy z potencjalnymi partnerami dotyczące wdrożenia środków zaradczych. Będziemy negocjować przede wszystkim atrakcyjną wymianę aktywów. Jesteśmy do tego dobrze przygotowani, mamy ustalony plan działania, aby w przyszłości maksymalnie móc wykorzystać synergie wynikające z tego przejęcia – skomentował Daniel Obajtek, prezes Orlenu.
Przyłączenie gazowe niebawem?
Orlen poinformował jednocześnie, że podpisał list intencyjny ze Skarbem Państwa w sprawie przejęcia kontroli kapitałowej nad przedsiębiorstwem Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo. Główną rolę w procesie konsolidacji kapitałowej i organizacyjnej obu firm ma pełnić Orlen, który miałby przejąć kontrolę nad PGNiG. Orlen i Skarb Państwa „zobowiązały się do podjęcia w dobrej wierze rozmów, których celem będzie przeprowadzenie transakcji”.
Powstanie gigant paliwowy
W lutym 2018 r. ujawniona została informacja o podpisaniu przez Orlen listu intencyjnego ze Skarbem Państwa w sprawie przejęcia należących do państwa akcji Lotosu. Zapoczątkowało to prace zmierzające do tej gigantycznej fuzji na polskim rynku paliw. Zgodę na połączenie obu firm – ze względu na unijne przepisy – musiała dać KE. W kwietniu 2018 r. Orlen rozpoczął proces due diligence Lotosu (badanie kondycji handlowej, finansowej, prawnej i podatkowej pod kątem przejęcia). W sierpniu 2018 r. koncern złożył do KE pierwszy pakiet analiz i dokumentów związanych z połączeniem. Rozpoczął wówczas rozmowy z KE w ramach tzw. prenotyfikacji. W lipcu 2019 r. natomiast złożył formalny wniosek o zgodę na koncentrację. W sierpniu 2019 r. podpisano trójstronne porozumienie (Orlen, Lotos, Skarb Państwa) dotyczące procesu przejęcia akcji. Pod koniec września ubiegłego roku KE zastosowała procedurę stop the clock, co dało Orlenowi czas na przygotowanie dodatkowych dokumentów. W połowie lipca 2020 r. KE podjęła decyzję.
Przygotowane połączenie uznawane jest za największą fuzję w historii polskiej gospodarki. Celem transakcji jest „stworzenie silnego, zintegrowanego koncernu zdolnego do lepszego konkurowania w wymiarze międzynarodowym, odpornego na wahania rynkowe, m. in. poprzez wykorzystanie synergii operacyjnych i kosztowych” pomiędzy obu firmami. Ich połączenie ma zapewnić nowemu podmiotowi mocniejszą pozycję w negocjacjach cenowych z kontrahentami z Stanów Zjednoczonych, Bliskiego Wschodu, Rosji. Dać większe możliwości finansowe do realizacji dużych projektów inwestycyjnych, np. budowy morskich farm wiatrowych. Wpłynęłoby także pozytywnie na wzrost bezpieczeństwa energetycznego Polski.
PKN Orlen to grupa kapitałowa z branży paliwowo-energetycznej, zajmująca się przetwarzaniem ropy naftowej oraz dystrybucją produktów ropopochodnych, m.in. paliw. Ma sześć rafinerii w Polsce, Czechach i na Litwie, prowadzi też działalność wydobywczą w Polsce i w Kanadzie. Elektrociepłownia Orlenu we Włocławku produkuje z gazu parę technologiczną dla należącej do koncernu firmy chemicznej Anwil oraz energię elektryczną dla grupy kapitałowej i Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Zatrudnia ponad 20 tys. pracowników. Głównym akcjonariuszem jest Skarb Państwa posiadający 27,5 proc. akcji, 59 proc. jest w obrocie giełdowym.
Lotos to grupa kapitałowa skupiająca kilkanaście spółek, głównie z branży poszukiwań, wydobycia oraz przetwórstwa ropy naftowej i dystrybucji produktów ropopochodnych (paliw, olejów, asfaltów, smarów, parafin itp.). Najważniejszą jej częścią jest rafineria ropy naftowej w Gdańsku, druga pod względem przerobu w Polsce. W grupie są też rafinerie w Czechowicach, Jaśle i Gorlicach oraz spółka Petrobaltic zajmująca się poszukiwaniem i wydobyciem ropy naftowej na Morzu Bałtyckim. Głównym akcjonariuszem jest Skarb Państwa posiadający 53,19 proc. akcji, 18 proc. jest w posiadaniu funduszy emerytalnych i inwestycyjnych, reszta w obrocie giełdowym.
Doradztwo prawne
Kancelaria SMM Legal, która kompleksowo obsługuje Orlen w procesie fuzji z Lotosem, informowała na swojej stronie internetowej, że doradzała płockiemu koncernowi także przy przygotowaniu zgłoszenia koncentracji do Komisji Europejskiej. W lipcu 2019 r. poinformowała „Rynek Prawniczy”, że przygotowanie zgłoszenia i złożenie wniosku do Brukseli od strony prawnej obsługiwał zespół prawników kierowanych przez partnera zarządzającego Macieja Mataczyńskiego. Podała też, że przy zgłoszeniu fuzji współpracowała z brukselskim biurem francuskiej kancelarii Gide Loyrette Nouel oraz z butikową kancelarią prawa konkurencji Euclid Law działającą w Brukseli i Londynie.
Natomiast teraz kancelaria powiadomiła „Rynek Prawniczy”, że jej prawnicy doradzali także w samym brukselskim postępowaniu antymonopolowym, m.in. przy opracowaniu propozycji środków zaradczych, uczestniczyli w spotkaniach i rozmowach z Komisją Europejską, w przygotowywaniu odpowiedzi Orlenu na zapytania oraz stanowiska KE, w przeglądzie niektórych dokumentów (było to ponad 900 tys. spośród ok. 21 mln dokumentów przedstawionych KE).
– Jednym z kluczowych zadań zespołu doradców było wykazanie, że przejęcie Lotosu przez Orlen będzie zgodne z prawem konkurencji pomimo relacji horyzontalnych i wertykalnych występujących obecnie między firmami. Początkowe stanowisko Komisji Europejskiej było niezwykle sceptyczne. Obawy dotyczyły praktycznie wszystkich, czyli ponad 20 rynków, na których obie spółki są obecne. Dwa lata zajęło nam przekonanie komisji, iż zaproponowane środki zaradcze dają gwarancję, że ta transakcja może zostać przeprowadzona w sposób zapewniający właściwą konkurencję na rynku. Złożoność fuzji jest tak duża, że było to precedensowe postępowanie również z punktu widzenia KE. Trwający ponad dwa lata proces zgłaszania i negocjowania szczegółowych warunków zgody na koncentrację, to wyzwanie również dla kancelarii jako organizacji, w okresach największej intensywności angażujące nawet do 30 osób. Była to też praca wymagająca ogromnego zaangażowania i dyscypliny wewnętrznej od członków zespołu. Praca na bardzo wysokim poziomie złożoności problemu, wymagająca nie tylko zrozumienia problematyki prawnej, ale też towarzyszenia biznesowi w podejmowaniu kluczowych decyzji – podsumował Maciej Mataczyński, cytowany w komunikacie prasowym kancelarii.
SMM Legal podała, że obecnie doradza przy wdrażaniu zaakceptowanych środków zaradczych, w tym w przygotowaniu dokumentacji na potrzeby przeprowadzenia ustalonych w ramach tychże środków transakcji, a także w sprawach powołania zarządcy monitorującego, wyodrębnienia przedsiębiorstw przeznaczonych do zbycia od pozostałej działalności i powołania ich zarządców. Kancelaria będzie też uczestniczyć w przygotowaniu i zamknięciu tychże transakcji, co obejmuje nie tylko doradztwo przy nabyciu akcji Lotosu przez Orlen, ale również w negocjacjach z nabywcami wydzielonych części Lotosu.
„Rynek Prawniczy” ustalił, że w obsługę Orlenu byli zaangażowani m.in. Magdalena Cisowska, Miłosz Malaga, Tomasz Jaranowski, Piotr Andrzejewski, Kinga Dziennik-Marciniak, Aleksandra Guminiak, Michał Wojtkowiak, Emilia Topolnicka z kancelarii SMM Legal.
Grupie Lotos we wstępnej fazie integracji z Orlenem doradzała kancelaria Weil, Gotshal & Manges – dowiedział się „Rynek Prawniczy”. Obecnie jej zespół prawników działa jako polska kancelaria Rymarz Zdort.
Ireneusz Walencik
