Osiągnięcie zrównoważonej i ekologicznej gospodarki oraz redukcja emisji gazów cieplarnianych to priorytety Unii Europejskiej, których realizacja wymaga znacznych nakładów finansowych. Przedsiębiorcy mogą jednak pozyskiwać środki na transformację swojego biznesu zarówno na poziomie krajowym, jak również unijnym.
Zielona transformacja – o co w tym chodzi?
Zielona transformacja to w skrócie proces przekształcenia gospodarki, społeczeństwa i sektora energetycznego w bardziej zrównoważone, przyjazne dla środowiska modele. Obejmuje szeroki zakres działań, które mają na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, zmniejszenie zużycia zasobów naturalnych i ochronę bioróżnorodności. To także zmiana społeczna promująca tworzenie zrównoważonych miejsc pracy, edukację ekologiczną i proekologicznych postaw.
W kontekście przedsiębiorstw, poza fundamentalnym aktem jakim jest Europejski zielony ład, istotne znaczenie mają również takie regulacje jak: Akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie (Net Zero Industry Act ), Europejska strategia przemysłowa, Europejski plan działania na rzecz energii wiatrowej czy Europejski akt w sprawie surowców krytycznych.
Rachunek zysków i strat
Z perspektywy firmy konieczność wdrożenia unijnych rozwiązań wiąże się przede wszystkim z wysokimi kosztami – na przykład z koniecznością dostosowania swoich procesów produkcyjnych, co często wymaga inwestycji w nowe technologie i sprzęt. Mimo że początkowe koszty mogą być znaczne, wiele przedsiębiorstw dostrzega długoterminowe korzyści wynikające z zielonej transformacji. Należą do nich m.in. oszczędności na energii, większa efektywność produkcji, poprawa wizerunku marki czy wzrost konkurencyjności na rynku.
Dotacje proekologiczne dla MŚP a ESG
Mimo że obowiązki związane z ESG (Environmental, Social, Governance ), w szczególności dotyczące raportowania niefinansowego, wydają się być dość odległe dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), można zauważyć nasilającą się aktywność mniejszych przedsiębiorców w tym zakresie. Mimo tego jednak nadal kwestie zrównoważonego rozwoju nie mają istotnego wpływu na podejmowane przez te przedsiębiorstwa decyzje – z tegorocznego raportu Banku Gospodarstwa Krajowego „ESG w opiniach i działaniach polskich przedsiębiorców z sektora MŚP” wynika, że aż 89 proc. badanych firm nie uwzględnia ESG w swoich decyzjach biznesowych lub robi to w minimalnym stopniu. Jednym z kluczowych powodów jest właśnie brak odpowiednich zasobów i finansowania odpowiednich rozwiązań. Fundusze unijne mogą być dobrym początkiem i zachętą dla MŚP do wejścia na zieloną ścieżkę.
Dotacje na szczeblu krajowym
Największym zainteresowaniem cieszą się programy wsparcia na poziomie krajowym. W ramach przyjętych przez Radę Europejską Wieloletnich Ram Wsparcia na lata 2021-2027 Polska realizuje wiele programów pomocowych dla przedsiębiorców. Oprócz programów FENG oraz FEnIKS, warto wskazać między innymi na popularny program Krajowego Planu Odbudowy czy Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej.
FENG – na co firmy mogą liczyć?
Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) na lata 2021-2027 to jeden z kluczowych programów finansowanych w ramach nowej polityki spójności na lata 2021-2027, z budżetem wynoszącym 7,9 mld euro. Jego główne cele to zwiększenie potencjału w zakresie badań i innowacji oraz wykorzystanie zaawansowanych technologii. Dzięki temu firmy mogą uzyskać dofinansowanie na badania i rozwój, wdrożenie innowacji, zazielenienie, cyfryzację przedsiębiorstw czy wzrost kompetencji pracowników. Program oferuje szerokie możliwości wsparcia, skierowane zarówno do MŚP jak i dużych przedsiębiorców.
Celem Ścieżki SMART, dostępnej w ramach Priorytetu I jest rozwijanie i wzmacnianie zdolności badawczych i innowacyjnych przedsiębiorstw poprzez realizację prac B+R, wdrożenie innowacji, w powiązaniu z dostosowaniem działalności przedsiębiorstw do wyzwań wskazanych w Europejskim zielonym ładzie oraz związanych z cyfryzacją, rozwojem infrastruktury badawczej, internacjonalizacją działalności, a także wzrostem kompetencji kadr.
FEnIKS – wsparcie efektywności energetycznej i zielonej transformacji firm
Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) na lata 2021-2027 są krajowym programem wsparcia o największym budżecie i jednocześnie najliczniejszej liczbie obszarów. Jednym z celów programu FEnIKS jest wspieranie przedsiębiorstw we wdrażaniu rozwiązań proekologicznych, takich jak inwestycje w odnawialne źródła energii, optymalizacja zużycia energii czy ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.
Przedsiębiorcy realizujący projekty związane z zieloną transformacją mogą ubiegać się o wsparcie w ramach priorytetów, takich jak: wsparcie sektorów energetyka i środowisko z Funduszu Spójności – priorytet 1. i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – priorytet 2. (działania na rzecz efektywności energetycznej, gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, rozwoju odnawialnych źródeł energii, infrastruktury energetycznej) czy wsparcie sektora Gospodarki o Obiegu Zamkniętym – FENX.01.04 Gospodarka odpadami oraz gospodarka o obiegu zamkniętym.
Mimo że przedsiębiorcy nie są głównymi beneficjentami środków w tym programie wiele dostępnych działań kierowanych jest właśnie do nich – zarówno mikro, małych, średnich jak i dużych przedsiębiorców. Atrakcyjność programu FEnIKS wynika z możliwości uzyskania dofinansowania na poziomie nawet 85 proc.
W harmonogramie programu przewidziano wiele projektów, na które nabór potrwa jeszcze w następnym roku. Aktualne konkursy obejmują m.in. wsparcie w zakresie efektywnych sieci ciepłowniczych oraz budowy, rozbudowy i modernizacji inteligentnych sieci gazowych. Warto na bieżąco śledzić informacje o trwających naborach ponieważ w ramach programu dostępne są dotacje na różnorodne projekty wspierające transformację firm w kierunku zrównoważonego rozwoju.
Zgodnie z opublikowanymi danymi, dotychczas w ramach programu podpisano umowy na realizację 9 270 inwestycji o łącznej wartości wydatków kwalifikowalnych 111,6 mld zł. Wykorzystano tym samym 27 proc. dostępnej w ramach FEnIKS alokacji środków UE.
Dofinansowania dla gospodarki zeroemisyjnej na szczeblu UE i regionalnym
Na poziomie europejskim popularnym źródłem wsparcia jest m.in. program „Łącząc Europę” (Connecting Europe Facility— CEF), uruchomiony w 2021 r. Jego głównym celem jest zachęcenie przedsiębiorców do modernizacji i budowy transportu czy infrastruktury paliw alternatywnych. Innym ważnym programem jest Program LIFE, który koncentruje się na ochronie środowiska, przejściu na czystą energię i adaptacji do zmian klimatu. Ze względu na specyficzne wymogi dotyczące uzyskania wsparcia na szczeblu europejskim nie cieszą się one jednak dużym zainteresowaniem wśród przedsiębiorców, zwłaszcza z sektora MŚP.
Wsparcie na szczeblu regionalnym obejmują m.in. Regionalne Programy Operacyjne oraz Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Instrumenty z tych programów wspierają rozwój fotowoltaiki, energetyki wiatrowej, produkcji wodoru, biogazu i biometanu oraz budowy magazynów energii, a także dekarbonizację i neutralność emisyjną przemysłu.
Chociaż wsparcie proekologiczne nie jest skierowane wyłącznie do MŚP, wiele działań w ramach tych funduszy dotyczy właśnie małych i średnich firm, które mogą uzyskać dofinansowanie na poziomie nawet 85 proc. Programy te, mimo początkowych trudności administracyjnych, stwarzają przedsiębiorcom szansę na dalszy rozwój w kierunku zrównoważonej gospodarki, przyczyniając się do poprawy efektywności energetycznej oraz wizerunku firmy na rynku.
Katarzyna Kanik
Autorka jest radcą prawnym, zajmuje stanowisko associate w kancelarii KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy
Justyna Staszkiewicz
Autorka jest radcą prawnym, zajmuje stanowisko associate w kancelarii KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy
Materiał kancelarii KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy
