Używanie formy „radczyni prawna” jest niedopuszczalne przy wykonywaniu zawodu – uznała Komisja Etyki i Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych. Swoje stanowisko komisja wyraziła w odpowiedzi na zapytanie, jakie otrzymała od radcy prawnej, która poprosiła o wyrażenie takowego „w zakresie możliwości używania tytułu radczyni prawna”. Opinia komisji została opublikowana w grudniu 2022 r. na internetowej witrynie Krajowej Rady Radców Prawnych.
Pytająca nawiązała do art. 4 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, który zobowiązuje do używania przy wykonywaniu czynności zawodowych wyłącznie tytułu zawodowego radca prawny. I zapytała, w związku z tym przepisem, czy „używanie feminatywu radczyni prawna jest zgodne z kodeksem”, w kontekście choćby tego, że niektóre kobiety wykonujące ten zawód posługują się nim nawet w urzędowych rejestrach jak Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej.
Tzw. feminatywy, to żeńskie rzeczowniki osobowe; jak wyjaśnia Wikipedia, to żeńskie formy gramatyczne nazw zawodów i funkcji, z przyrostkami potocznie zwanymi „żeńskimi końcówkami”).
W odpowiedzi na zapytanie komisja stwierdziła, że ów przepis KERP „jest konsekwencją regulacji ustawowej”. Albowiem wedle art. 1 pkt. 2 ustawy o radcach prawnych „ustawową nazwą zawodu jest wyłącznie radca prawny (w liczbie pojedynczej) oraz radcowie prawni, ewentualnie radcy prawni (w liczbie mnogiej), i wyłącznie tytuł zawodowy radca prawny podlega ochronie prawnej”.
Komisja stwierdza, iż „pojęcie to obejmuje zbiorczo wszystkie osoby wykonujące zawód bez względu na płeć, a zatem kobiety, mężczyzn oraz osoby niebinarne”.
Komisja „dostrzega przy tym sygnalizowaną przez część kobiet wykonujących zawód potrzebę używania tytułu zawodowego radczyni prawnej” i to, że dyskusja na temat stosowania feminatywów dla określania zawodów i stanowisk toczy się od lat. Przytoczyła przykładowe aprobatywne stanowiska Rady Języka Polskiego, Komisji Etyki, Praktyki Adwokackiej i Wykonywania Zawodu Naczelnej Rady Adwokackiej (w kwestii żeńskiej formy nazwy zawodu adwokatka), porady językoznawcze i felietony prasowe.
Jednakowoż, zdaniem komisji, zawarte w nich poglądy i opinie wskazujące na poprawność językową żeńskiej odmiany formy radca prawny, czyli radczyni prawnej, odnoszą się „do języka potocznego (…) akcentując zarazem z jednej strony, iż określenie to może znajdować zastosowanie do żony radcy prawnego, a nie tylko do określenia kobiety wykonującej zawód, z drugiej strony, że nie ma ono waloru „oficjalnego”.
Komisja podkreśla, iż pojęcie radca prawny w kontekście przedmiotu zapytania, czyli wykonywania czynności zawodowych, funkcjonuje w języku prawnym, będącym specyficzną odmianą języka narodowego, stosowaną w obowiązujących przepisach prawa.
W konsekwencji, w ocenie komisji, na gruncie ustawy o radcach prawnych, KERP, a także innych aktów prawa powszechnie obowiązującego oraz prawa wewnętrznego samorządu radcowskiego, „wyłącznie dopuszczalnym przy wykonywaniu zawodu jest tytuł zawodowy radca prawny, bez względu na płeć osób (…) jako zbiorcze pojęcie języka prawnego dla określenia wszystkich osób wykonujących zawód”.
Tylko tego tytułu należy używać również „dla oznaczenia prowadzonej działalności, która jest formą wykonywania zawodu, a także np. wizytówkach, czy papierze firmowym”.
Chociaż komisja „z szacunkiem odnosi się” do wynikających z ewolucji obyczajów, języka, potrzeb społecznych i kulturowych części kobiet wykonujących zawód co do używania określenia radczyni prawna, jednak stwierdza, że można używać go tylko w języku potocznym „w obszarze nie związanym z wykonywaniem zawodu, w szczególności w życiu prywatnym”.
Taki wniosek komisja wyciągnęła z dokonanej przez siebie interpretacji obowiązujących aktów prawnych. Komisja poinformowała także, iż opisane stanowisko „nie zostało przyjęte jednomyślnie”.
Udzielanie opinii, wyjaśnień i interpretacji w sprawach związanych z wykonywaniem zawodu na żądanie radców prawnych, organów samorządu radcowskiego, organów administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości, pracodawców i klientów jest jednym z zadań Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych.
Komisja liczy dziewięcioro członków; to Joanna Gibas-Kobierecka, Tomasz Korpusiński, Jan Łoziński, Zbigniew Minkiewicz, Rafał Owczarek, Katarzyna Palka-Bartoszek, Karolina Pukańska-Dura, Grzegorz Wyszogrodzki, przewodniczącym jest Ryszard Wilmanowicz.
W 2021 r. Komisja Etyki, Praktyki Adwokackiej i Wykonywania Zawodu Naczelnej Rady Adwokackiej w swoim stanowisku uznała, iż używanie tytułu „adwokatka” nie narusza godności zawodu adwokata, nie godzi w etykę zawodową.
Opracowanie: Ireneusz Walencik
