Po ostatniej zmianie kodeksu etyki zawodowej adwokatom nie wolno brać udziału tylko w tych czynnościach egzekucyjnych, w których używa się środków przymusu bezpośredniego. W pozostałych może reprezentować klienta.
Naczelna Rada Adwokacka 25 czerwca 2016 r. zmieniła w ten sposób tekst § 58 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, który dotychczas brzmiał: „Adwokatowi nie wolno brać udziału w czynnościach egzekucyjnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Zakaz ten nie odnosi się do czynności sądowych oraz czynności związanych z egzekucją z nieruchomości”.
Ustawa o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej wylicza 20 kategorii takich środków. Są wśród nich m.in.: siła fizyczna, kajdanki, kaftan bezpieczeństwa, pałka oraz pies i koń służbowe, miotacze chemicznych środków obezwładniających, wodne i elektryczne środki obezwładniające, a także ogłuszające lub olśniewające środki pirotechniczne.
„Rynek Prawniczy” zapytał przedstawiciela władz adwokatury o powody, sens i skutki tej zmiany w zasadach etyki profesjonalnej. Przedstawiamy wypowiedź Rafała Dębowskiego, sekretarza Naczelnej Rady Adwokackiej, na ten temat.
„Rynek Prawniczy”: Dlaczego przyjęto nowe brzmienie przepisu? Z jakiego powodu adwokatowi nie wolno brać udziału w czynnościach egzekucyjnych z użyciem przymusu?
Rafał Dębowski: Istotą zmiany było poszerzenie adwokatom możliwości udziału w postępowaniach egzekucyjnych. Przyjęty zapis był wynikiem dyskusji członków NRA, a ostateczna wersja jest wynikiem przeświadczenia, iż udział adwokata w czynnościach, z którymi wiąże się użycie środków przymusu bezpośredniego (czyli inaczej mówiąc siły fizycznej) narusza zasady godności zawodu.
Zasady godności zawodu zmuszają do uznania, iż adwokat powinien powstrzymać się od czynności, w których dochodzi do zdarzeń naładowanych tak dużą dawką emocji, że konieczne jest użycie środków przymusu bezpośredniego. Adwokat świadczy bowiem pomoc prawną, a nie jest pomocnikiem w stosowaniu tych środków. Doświadczenie uczy, że w sytuacji gdy one są stosowane, nie ma miejsca ani czasu na udzielanie pomocy prawnej.
„Rynek Prawniczy”: Co to oznacza w praktyce, zważywszy na fakt, że np. wiele czynności egzekucyjnych dotyczących obowiązków o charakterze niepieniężnym ma charakter przymusowy? Czy dotyczy to adwokatów reprezentujących dłużników, czy raczej wierzycieli? Czy w sytuacji, gdy do tego dojdzie, to znaczy w egzekucji mają zostać zastosowane środki przymusu, to muszą zerwać pełnomocnictwo od klienta?
Rafał Dębowski: W mojej ocenie zakaz jest jasno sprecyzowany i dotyczy tylko udziału w czynnościach – nie zmusza do wypowiadania pełnomocnictwa. Adwokat może przed klientem usprawiedliwić swoją absencję zakazem wynikającym z kodeksu etyki, a w moim przekonaniu klient nie ma prawa oczekiwać, by adwokat brał udział w takich czynnościach. Zakaz dotyczy wszystkich sytuacji, czyli zarówno, gdy klient jest dłużnikiem, jak i gdy jest wierzycielem. Adwokat nie powinien np. uczestniczyć w przymusowym odbieraniu traktora czy wyważaniu drzwi w celu opróżnienia lokalu (tak na marginesie – co niby miałby tam robić?).
„Rynek Prawniczy”: Usunięto zapis, który przewidywał, że zakaz udziału w czynnościach egzekucyjnych, nie odnosi się do czynności sądowych oraz czynności związanych z egzekucją z nieruchomości. Czyli przy eksmisji z użyciem siły adwokat dotychczas mógł brać udział, ale teraz już nie może, czyż nie tak?
Rafał Dębowski: Nie – eksmisja nie jest egzekucją z nieruchomości tylko egzekucją świadczenia niepieniężnego, a na to kodeks etyczny w starym brzemieniu nie zezwalał. Teraz można brać udział również i w takim postępowaniu, ale z wyjątkiem czynności opróżnienia lokalu, bo tu zazwyczaj następuje użycie środków przymusu bezpośredniego.
W zakresie udziału adwokata w postępowaniu egzekucyjnym odwróciliśmy zasadę – wcześniej co do zasady adwokat nie mógł brać udziału (z wyjątkami), teraz co do zasady może brać udział w postępowaniu egzekucyjnym, z jednym wyjątkiem wskazanym wyraźnie w przepisie.
Oczywiście nadal aktualne pozostają inne postanowienia kodeksu etyki regulujące sposób zachowania adwokata – § 58 nie zwalnia z ich przestrzegania (np. zakaz działania na szkodę klienta).
Ireneusz Walencik
