Raport PwC: Sektor finansowy coraz bardziej #fintech

671

Innowacyjne firmy technologiczne działające w sektorze usług finansowych, tzw. fintech, w Polsce rywalizują z bankami, które same są liderami innowacji z pogranicza finansów i technologii – wynika z przygotowanego przez firmę doradczą PwC raportu „Sektor finansowy coraz bardziej #fintech”.

 

Według Łukasza Bystrzyńskiego, partnera w PwC, lidera zespołu usług doradczych dla sektora finansowego, Polska jest jednym ze światowych liderów i poligonem doświadczalnym rozwoju i wykorzystania nowych technologii w bankowości. W  odróżnieniu od Europy Zachodniej w Polsce fintech-ami są głównie banki.  Działa kilka niebankowych, głównie w obszarach płatności, pożyczek bezpośrednich, wymiany walut, factoringu i porównywania ofert. Konkurencję stanowią też fintech-y działające w innych krajach, które przejmują coraz większy udział w bankowości.

W stronę klienta

Transformacja cyfrowa aplikacje mobilne i szybki Internet – odmienia poszczególne sektory gospodarki – pisze Łukasz Bystrzyński we wstępie do raportu Jego zdaniem, proces ten napędzają także oczekiwania klientów oraz zmiany w otoczeniu regulacyjnym, w tym rosnące obciążenia banków i coraz silniejsze mechanizmy ochrony konsumentów.

Połączenie tych czynników powoduje powstawanie tzw. fintech-ów – firm technologicznych wchodzących w obszar usług finansowych. Z globalnego raportu PwC „Zatarte granice: Jak branża fintech kształtuje usługi finansowe” ( Blurred Lines: How fintech is shaping financial services) wynika, że firmy fintech mogą przejąć 23 do 33 proc. udziału w rynku od tradycyjnych graczy.

Nieco inaczej trendy globalne mogą oddziaływać na sektor usług finansowych w Polsce, gdzie rewolucję technologiczną

inspirują same banki, absorbując i wspierając nowe technologie. Niektóre nawiązują współpracę z firmami fintech, stając się niekiedy również sponsorem innowacji.

Tradycyjne instytucje finansowe dysponują wszakże atutami, których brakuje fintech-om. Są to m.in.: relacje i zaufanie klientów, rozpoznawalność marki, umiejętności zarządzania ryzykiem i finansami, znajomość otoczenia regulacyjnego, duży zasób źródeł finansowania.

Raport „Sektor finansowy coraz bardziej #fintech” podkreśla specyfikę polskiego sektora bankowego, który należy do najbardziej zaawansowanych technologicznie na świecie. Przykładowo Polska należy do czołowej dziesiątki państw w korzystaniu z płatności zbliżeniowych – w 2015 r. 55 proc. płatności kartą w Polsce było przeprowadzonych bezstykowo. To efekt wysokiej akceptacji dla nowych technologii płatniczych wśród części, głównie młodszych, Polaków – konsumentów, dostawców infrastruktury płatniczej i jej operatorów.

Z drugiej jednak strony, na tle innych krajów europejskich, ogólnie korzystanie z płatności bezgotówkowych jest w Polsce. zdecydowanie rzadsze. Według danych za 2014 r. stanowiły one jedynie 33 proc. w porównaniu do średniej Unii Europejskiej na poziomie 47 proc. oraz liderów (Szwecja, Francja i Wielka Brytania) z udziałem ponad 70 proc.

Równocześnie jednak Polska charakteryzuje się stałym, wysokim tempem wzrostu płatności bezgotówkowych w ciągu kilku lat powinna znaleźć się na poziomie średniej europejskiej, a w dłuższej perspektywie ze względu na postawy najmłodszych pokoleń Polaków – w ścisłej czołówce.

Przykładem szybkiego przyswajania nowych technologii przez Polaków jest bankowość mobilna. Aplikacji mobilnych używa  61 proc. posiadaczy telefonu komórkowego, co jest najwyższym wynikiem w Unii Europejskiej (średnia 40 proc.).

To właśnie oczekiwania klientów, w tym zwłaszcza przedstawicieli generacji osób urodzonych w okresie od wczesnych lat 80. do połowy lat 90. XX wieku, są, oprócz rozwoju technologicznego, siłą napędową rozwoju fintech-ów.

Ci tzw. millenialsi, uważają, że dostęp do usług finansowych nie powinien być bardziej skomplikowany od użytkowania poczty elektronicznej. Chcą szybkiej i wygodnej obsługi, a zwłaszcza usług dopasowanych do ich indywidualnych potrzeb. Dla nich nowoczesny system transakcyjny i aplikacja mobilna mogą być jednym z powodów wyboru nowego banku.

Odpowiadając na potrzeby nowego klienta banki będą opierały swoją ofertę na czterech fundamentach relacji: wiedzy (przewidywanie potrzeb, dostarczanie podstawowych informacji), wsparciu (pokazywanie, jak realizować potrzeby), usługach (wspierających realizację potrzeb), finansowaniu (oferta produktowa szyta na miarę). Do tego niezbędne będą narzędzia mobilne – dla klienta wygodne, łatwo dostępne i intuicyjne.

Unijne tsunami regulacyjne

Według Przemysława Paprotnego, partnera w PwC, sektor finansowy należy do najsilniej regulowanych przepisami. Zmiany w otoczeniu regulacyjnym  mocno oddziałują na banki – z jednej strony rozwój nowych technologii wymusza ciągłe dostosowywanie prawa, z drugiej zmiany w przepisach stwarzają zupełnie nowe możliwości rozwoju w sektorze finansowym.

Reakcją ustawodawcy europejskiego na nowe zjawiska jest dyrektywa w sprawie usług płatniczych PSD2, która powinna zostać transponowana do polskiego prawa do 3 stycznia 2018 r.

Wprowadza ona nową kategorię podmiotów – dostawców usług płatniczych, będących osobami trzecimi (third party provider), którzy mogą wywołać rewolucję na polskim rynku płatności.

Skonstruowanie nowego modelu płatności będzie możliwe za sprawą dwóch rozwiązań zawartych w dyrektywie.

Pierwsze to usługa inicjowania płatności (payment initiation services) polegająca na zainicjowaniu zlecenia płatniczego na wniosek klienta w odniesieniu do rachunku posiadanego u innego dostawcy usług płatniczych.

Drugie to usługa dostępu do informacji o rachunku (account information services) polegającana zapewnieniu klientowi zagregowanych informacji online o jego rachunkach posiadanych u różnych dostawców usług płatniczych.

Istotną zmianą jest także tzw. zasada access to the account , zgodnie z którą państwa członkowskie zobowiązane są zapewnić, że  klient będzie miał prawo do korzystania z usług umożliwiających dostęp do informacji o rachunku oraz skorzystania z usługi inicjowania płatności.

Oznacza to, że banki będą zmuszone umożliwić dostęp do własnej infrastruktury technicznej innym dostawcom usług płatniczych – ci pośrednicy zaś będą mogli wykorzystywać ją do realizacji płatności. Będą też w stanie zaoferować inne usługi związane np. z planowaniem wydatków czy pozyskiwaniem finansowania.

Druga kluczowa zasada regulacyjna PSD2 dotyczy tzw. silnego uwierzytelniania (strong customer authentication) przy dostępie oraz realizacji zleceń z wykorzystaniem kanałów online. Oznacza ona uwierzytelnianie oparte na zastosowaniu co najmniej dwóch elementów z kategorii: wiedza; posiadanie; cechy klienta.

PSD2 to wyzwanie dla wszystkich dostawców usług płatniczych. Dla niektórych wdrożenie rozwiązań dyrektywy będziewymagało zmian w elektronicznych systemach obsługi rachunków (np. w sposobie logowania do bankowości internetowej, w zabezpieczeniach aplikacji)

Z prawnego punktu widzenia powinni uwzględniać konieczność zmian we wzorcach umownych i procedurach wewnętrznych. Wielu będzie musiało uzyskać licencję lub zarejestrować się, co szczególnie może dotknąć startupy działające na rynku fintech i świadczące usługi inicjacji płatności oraz dostępu do informacji o rachunku.

Także wprowadzenie dyrektywy o rynkach i instrumentach finansowych MiFID2 spowoduje zmiany, np. w sposobach dystrybucji jednostek funduszy inwestycyjnych. Wyższy poziom transparentności, restrykcje dotyczące doradztwa inwestycyjnego poprawią poziom ochrony klientów. W dłuższym horyzoncie spadną też opłaty za zarządzanie. Według szacunków, wskutek wprowadzenia PSD2 i MiFID 2, marże w dystrybucji produktów inwestycyjnych spadną nawet do 30 proc.

Według Aleksandry Bańkowskiej, adwokat kierującej praktyką bankowości i finansów w kancelarii PwC Legal, regulacje PSD2 oraz MiFID2 wymagają transpozycji do prawa polskiego w drodze uchwalenia odpowiednich zmian w obowiązujących przepisach. Dodatkowo część rozwiązań wprowadzonych przez dyrektywy zostanie doprecyzowana w drodze tzw. regulacyjnych standardów technicznych, czyli szczegółowych przepisów stosowanych bezpośrednio w krajach UE oraz wytycznych wydawanych przez organy nadzoru europejskiego. Mogą one istotnie wpłynąć na ostateczny kształt rynku usług płatniczych i stosowanych na nim rozwiązań technologicznych.

Sposób i kierunek rozwoju fintech warunkują także zmieniające się przepisy o ochronie danych osobowych. Od 25 maja 2018 r. zacznie być w pełni stosowane rozporządzenie UE o ochronie danych osobowych, które zastąpi przepisy obowiązujące w poszczególnych państwach unijnych. Nowe prawo zakłada m.in. uwzględnianie ochrony danych osobowych już w fazie projektowania rozwiązań oraz konieczność zapewnienia, aby przetwarzane były tylko te dane, które są niezbędne dla osiągnięcia określonego celu.

Według Anny Kobylańskiej, adwokat kierującej praktyką prawa ochrony własności intelektualnej, nowych technologii i ochrony danych osobowych w kancelarii  PwC Legal, przedsiębiorcy działający w sektorze fintech powinni uwzględnić wymagania rozporządzenia w rozwiązaniach technicznych projektowanych dla sektora finansowego. Naruszenie jego przepisów może skutkować nałożeniem kary pieniężnej przez organ nadzoru w wysokości do 20 mln euro lub 4 proc. wartości rocznego obrotu przedsiębiorstwa.

Fintech i banki: rywalizacja czy współdziałanie

Tak wiele czynników wpływających na przebudowę rynku usług finansowych sprawia, że nieuniknione są głębokie zmiany. Potwierdziły to wyniki międzynarodowego badania opinii kadr bankowych przeprowadzonego przez firmę PwC: 83 proc. respondentów oceniło, że część prowadzonej przez nich działalności jest zagrożona przez fintech-y. Spośród obszarów najbardziej zagrożonych najczęściej wskazywano bankowość indywidualną, przekazy pieniężne i płatności, inwestycje i zarządzanie aktywami, bankowość dla małych i średnich firm oraz usługi brokerskie.

Rozwój fintech-ów wszakże nie oznacza tylko zagrożeń, ale także szanse dla tradycyjnych graczy na rynku usług finansowych – na obniżenie kosztów operacji, w tym technologii informatycznych. Fintech-y mogą wspomagać tradycyjne instytucje finansowe poprzez implementację rozwiązań biznesowych, np. przetwarzania w chmurze, umożliwiając rozbudowanie oferty dla ich klientów.

Najpopularniejszą formą nawiązywania współpracy banków z fintech-ami jest partnerstwo biznesowe, a także bezpośredni zakup usług albo wspieranie rozwoju fintech-owych start upów.

Trzy scenariusze

Według autorów raportu „Sektor finansowy coraz bardziej #fintech” w wyniku rozpoczętych procesów zmian, powodowanych przez rewolucję technologiczną, rozwój sektora finansowego może potoczyć się wedle trzech scenariuszy.

Zgodnie z pierwszym, tradycyjne instytucje finansowe będą stopniowo pogłębiały współpracę i dostosują swoje usługi do zmieniających się oczekiwań klientów. Przebudowa będzie jednak zbyt wolna, dlatego stracą ok. 20 proc. udziałów w rynku na rzecz fintech-ów.

Drugi scenariusz przewiduje, iż z rynku zniknie wiele banków, rola pozostałych znacznie się zmniejszy staną się instytucjami oferującymi tylko podstawowe usługi finansowe

Wedle trzeciego dojdzie do symbiozy i wielopłaszczyznowej współpracy tradycyjnych instytucji finansowych i fintechów. Może to wiązać się z przetasowaniem pozycji poszczególnych banków. Połączone siły tradycyjnych banków i fintech-ów doprowadzą do powstania nowego ekosystemu usług bankowych, skuteczniej odpowiadającego na potrzeby klientów i wyzwania rynkowe. Zdaniem ekspertów PwC, to właśnie ten scenariusz najprawdopodobniej ziści się w Polsce.

Według Piotra Bednarskiego, dyrektora i eksperta do spraw regulacji bankowych w zespole usług doradczych dla sektora finansowego PwC, katalizatorami zmian są regulacje uchylające furtkę rynku bankowego nowym graczom, zwłaszcza PSD2, a także coraz większe potrzeby informacyjne samych banków, jak i ich nadzorców oraz banków centralnych, zmuszające do zmian w technologii. Jego zdaniem, znaczącą rolę odegrają także czynniki takie jak: szukanie oszczędności w sytuacji utrzymujących się niskich stop procentowych, poszukiwanie: synergii kosztowych, ekonomii skali, a także lepszego dostępu do klienta (zwłaszcza młodego). W obliczu trwającej już współpracy polskich banków z firmami fintech otwarcie rynku dla nowych graczy nie doprowadzi do rewolucji, ale raczej ewolucyjnie stworzy dalsze możliwości włączania tych firm w nową bankowość – uważa ekspert PwC.

Opracowanie: Ireneusz Walencik

i.walencik@rynekprawniczy.pl