2 marca 2023 roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano ostateczny tekst projektu ustawy implementującej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności, zwaną również dyrektywą drugiej szansy. Dyrektywa wyznacza nowe zasady przeprowadzania restrukturyzacji zapobiegawczej mającej uchronić przedsiębiorcę zagrożonego niewypłacalnością lub niewypłacalnego przed koniecznością składania wniosku o ogłoszenie upadłości i likwidacji przedsiębiorstwa. Ze względu na to, że dyrektywy nie są bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich, każde z nich musi podjąć działania ustawodawcze w celu wprowadzenia i dostosowania dyrektywy do własnego systemu prawnego.
Polska implementuje dyrektywę z opóźnieniem – czas na implementację większości przepisów tego aktu upłynął w lipcu 2021 roku, a projekt ustawy nie został dotąd skierowany do Sejmu.
Na czym polega restrukturyzacja zapobiegawcza?
Restrukturyzacja zapobiegawcza oznacza kategorię postępowań restrukturyzacyjnych nakierowanych na zapobieżenie niewypłacalności przedsiębiorcy. Zgodnie z projektem ustawy wprowadzającym dyrektywę, do grupy postępowań zapobiegawczych należą:
- postępowanie o zatwierdzenie układu,
- przyspieszone postępowanie układowe,
- postępowanie układowe.
Wspólną cechą tych postępowań jest to, że w każdym z nich dłużnik zachowuje kontrolę nad swoim przedsiębiorstwem i kontynuuje działalność, choć niektóre czynności dłużnika mogą podlegać kontroli sądowego nadzorcy lub zarządcy.
Unijne przepisy o restrukturyzacji zapobiegawczej są adresowane raczej do przedsiębiorców w trudnej sytuacji finansowej, którzy nie są jeszcze niewypłacalni. W świetle polskich przepisów możliwe jest jednak wszczęcie tego rodzaju postępowań w stosunku do podmiotu, który jest niewypłacalny, ale istnieje prawdopodobieństwo, że przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego przywróci przedsiębiorcy płynność finansową.
W przypadku restrukturyzacji zapobiegawczej istotą postępowania jest ustalenie przez dłużnika, korzystającego z pomocy nadzorcy lub zarządcy, planu restrukturyzacji przedsiębiorstwa w celu przywrócenia jego rentowności. Następnie dłużnik zawiera z wierzycielami porozumienie dotyczące sposobu spłaty ciążących na nim zobowiązań w sposób, który pozwoliłby dłużnikowi na kontynuowanie działalności i uniknięcie upadłości.
Ochrona dłużnika przed egzekucją
Dyrektywa zmienia zasady ochrony dłużnika, który wszczął postępowanie zapobiegawcze przed egzekucją. W trakcie kolejnych czterech miesięcy od dnia wszczęcia postępowania egzekucje skierowane przeciwko dłużnikowi zostają zawieszone i brak jest możliwości wszczęcia przeciwko dłużnikowi nowych egzekucji. Na wniosek dłużnika ochrona może zostać przedłużona przez sędziego-komisarza w stosunku do wszystkich lub niektórych egzekucji toczących się w stosunku do majątku dłużnika, jeśli przyczyni się to do osiągnięcia celu postępowania. Łączny okres ochrony przed egzekucją nie może przekraczać 12 miesięcy.
Ochrona dłużnika nie jest absolutna, zawieszenie toczących się egzekucji i zakaz wszczynania nowych nie dotyczą egzekucji roszczeń o alimenty i odszkodowanie za szkodę na osobie. Zakaz egzekwowania dłużnika może również zostać wyłączony postanowieniem sędziego komisarza, jeżeli zażąda tego dłużnik, nadzorca lub zarządca, albo gdy wniesie o to wierzyciel, wykazując, że zawieszenie postępowania egzekucyjnego lub zakaz wszczęcia egzekucji skutkowałyby rażącym pokrzywdzeniem wierzyciela.
Nowe zasady zawierania układu
Obowiązujące przepisy regulujące zawieranie układu dłużnika z wierzycielami przewidują możliwość różnicowania propozycji spłat zobowiązań kierowanych do poszczególnych grup wierzycieli. W takim wypadku wierzyciele o podobnych interesach, do których skierowano te same propozycje układowe, tworzą jedną grupę. Gdy układ podlega głosowaniu, dłużnik musi wziąć pod uwagę wynik głosowania w każdej z grup. Stosownie do aktualnie obowiązujących przepisów, układ uważa się za przyjęty, jeżeli w każdej z grup za jego przyjęciem opowiedziała się większość głosujących wierzycieli dysponujących co najmniej 2/3 wierzytelności. Jeśli którakolwiek z grup sprzeciwiła się układowi, układ jest przyjęty, tylko gdy za układem zagłosowali posiadacze 2/3 wszystkich wierzytelności uprawniających do głosowania. Dyrektywa, a w ślad za nią projekt ustawy wprowadza nowe zasady głosowania:
- Obowiązkowe wyodrębnienie kilku grup – wierzycieli dysponujących hipoteką, zastawem lub innym prawem rzeczowym na majątku dłużnika, oraz wspólników dłużnika,będącego spółką kapitałową, posiadających co najmniej 5 proc. udziałów lub akcji w spółce. Dodatkowo projekt polskich przepisów wprowadza obowiązek wyodrębnienia osobnych grup dla osób, którym przysługują wierzytelności ze stosunku pracy, i którzy wyrazili zgodę na objęcie układem, wierzycieli, którym przysługują drobne wierzytelności, a także wierzycieli, którym przysługują wierzytelności o zapłatę za dostawę produktów z własnego gospodarstwa rolnego (czyli wierzycieli uprzywilejowanych).
- Zawarcie układu będzie możliwe, nawet jeżeli układ ten nie uzyskał poparcia większości wierzycieli w niektórych grupach. Zgodnie z treścią projektu, jeśli większość grup wierzycieli zagłosowała za układem – w tym co najmniej jedna grupa wierzycieli uprzywilejowanych, lub jeżeli za układem głosowała co najmniej połowa grup wierzycieli, którzy w przypadku upadłości uzyskaliby jakiekolwiek zaspokojenie – układ uważa się za przyjęty. Przyjęcie układu pomimo sprzeciwu jednej z grup jest też możliwe, jeżeli grupa wierzycieli, sprzeciwiających się układowi, uzyska w drodze układu co najmniej ten sam stopień zaspokojenia jak każda inna grupa wierzycieli o takim stopniu uprzywilejowania w postępowaniu upadłościowym, oraz wyższy stopień zaspokojenia niż jakakolwiek inna grupa o niższym stopniu uprzywilejowania w postępowaniu upadłościowym.
Podsumowanie
Dostosowanie polskich przepisów do unijnych regulacji może realnie przyczynić się do poprawy sytuacji przedsiębiorców, którzy znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, ułatwiając zawarcie układu z wierzycielami w postępowaniu restrukturyzacyjnym i chroniąc ich przed przedwczesną egzekucją. Jeśli jednak dłużnik nie podjął w porę właściwych środków zapobiegawczych (takich jak wszczęcie restrukturyzacji zapobiegawczej) i nie zareaguje w porę na zagrożenie niewypłacalnością lub samą niewypłacalność – nie skorzysta on z “drugiej szansy” wprowadzonej w ramach opisywanej dyrektywy.
Mariusz Purgał
Autor jest adwokatem, zajmuje stanowisko counsela w kancelarii KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy
Magdalena Wielgosz
Autorka jest aplikantką radcowską, zajmuje stanowisko junior associate w kancelarii KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy
Materiał kancelarii KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy
